Yeni Şafak Pazar'da bu hafta;
Üsküdar Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Sinirbilim Uzmanı Prof. Dr. Sinan Canan'la bir söyleşi yaptık.
İyi okumalar... İyi Pazarlar
Oldukça farklı yayınlar ve
eğitimler geliştirerek tüm dünya insanlarının dikkatini “gerçek sorunlarımıza” ve “kalıcı çözümlere” çekmeyi
merkeze alan "Açık Beyin" adlı bir merkeziniz var. Öncelikle
şunu sormak istiyorum; Bu merkez neyi amaçlıyor, neler yapıyorsunuz?
Böyle bir şeyi kurmaya neden
ihtiyaç duydunuz ?
2013 yılından beri
neredeyse tüm Türkiye’yi gezerek bilim anlatmaya, insanların meraklarını bilime
ve bilmeye yönlendirmeye çalışıyorum. Ülkemizin kurtuluşunun burada olduğuna
dair sarsılmaz bir inancım var. Özellikle günümüzde, bilim ve teknolojinin,
zihinsel teknolojilerin dünyaya hükmetmeye başladığı bir zamanda, artık başka
şeylerle vakit öldürme lüksümüz kalmadığını düşünüyorum. Bu amaçla ne
yapabilirim diye düşünüp bu yolu buldum: Her fırsatta insanlara bilimin
“kendini bilme ve kendini gerçekleştirme” konusunda bize neler anlatabileceğini
açıkça anlatmaya gayret ediyorum. İstanbul’a taşındığım 2016 yılından beri de
bu işimi AçıkBeyin altında sürdürüyorum. AçıkBeyin aslında bir eğitim ve
danışmanlık şirketi olarak Müge Doğan ile birlikte kurduğumuz bir kurum.
Başlangıcından beri her zaman esas gündem olarak, Türkiye ve dünya insanlarına
en son bilimsel ve işe yarar bilgileri “açık” bir şekilde aktarmak amacıyla
faaliyetlerimizi sürdürdük. Bilimsel terminoloji arasında anlaşılması çok zor
olan konuları en anlaşılır ve açık bir şekilde anlatmak her zaman temel
hedefimiz oldu. AçıkBeyin’in belki de en önemli farkı, “kişisel gelişim”
(soft-skill) veya “teknik beceri” (hard-skill) eğitimleriyle değil, şimdilik
sadece bizim temsil ettiğimizi zannettiğim “öz-beceri” (Core-skill)
kategorisinde değerlendirilebilecek konularla ilgilenmemiz ve sadece bu alana
giren konularda eğitimler geliştirmemizdir aslında. Öz-beceri eğitimleri, insan
olmanın maalesef günümüzde kaybolmaya yüz tutmuş esas anlamını hatırlamayı ve
muhataplarımızın mesleği, yaşı veya cinsiyeti, düşüncesi, inançları ve siyasi
görüşleri ne olursa olsun, yaşantılarımızı bu bilgilerle daha iyi bir yola
doğru yönlendirmeye yardımcı olmayı amaçlayan konuları kapsıyor. Hedeflediğimiz
en önemli çıktılardan birisi de insanların kendilerini daha önce belki de hiç
tanışmadıkları yönleriyle tekrar tanımalarına ve hayatlarındaki kararları daha
farklı bakış açılarıyla verebilmelerine yardımcı olabilmek. Tüm anlatılarımız
da temelde İnsanın Fabrika Ayarları (İFA) adlı kuramsal açıklamanın üzerine
inşa ediliyor.
AçıkBeyin artık
Türkiye’nin en büyük bilimsel referans merkezi ve fikri yayın kuruluşu olmak
üzere çalışmalarını sürdürüyor. www.acikbeyin.com adresindeki internet sayfamız
ve AçıkBeyin YouTube kanalımız başta olmak üzere, ulaşabildiğimiz tüm
mecralarda yeni medyanın gereklerine uygun ve bilgilendirici içerikler üretmekle
uğraşıyoruz. Devam ettiğimiz kurumsal eğitimlerimizin yanı sıra, özellikle
Türkiye’de iyi bir şeyler yapan ve yapmak isteyen herkesin ortak iletişim,
irtibat ve referans noktası olabilmek için çalışıyoruz. Şimdilik küçük ama
adanmış bir ekibimiz var; yakın bir gelecekte bu ekibin çok daha
genişleyeceğinden ve çok daha etkili işler üreteceğinden şüphem yok.
İDDİALI DEĞİL ISRARCIYIZ
İnsanlık var olandan bu
yana benzer sorunlarla karşı karşıya ve bu sorunlar sürekli tekrarlanıyor.
Sizler, anladığım kadarıyla insanlığın önündeki ontolojik
sorunları aşma yollarını gösterme gibi önemli bir iddiayla yola
çıktınız?
Sizi bu derece iddialı
yapan şey nedir?
Aslında iddialı değil
ısrarcıyız belki de. Anlattığımız şeylerin önemli ve gündem olması gerektiğinde
ısrarcıyız; çünkü günlük çözümler yahut yeni sorunlarla ilgili gibi gözükse de
aslında insanlığın kadim dertlerine ilişkin bir dizi çözüm önerimiz var. Bu
çözümler sadece bize de ait değil. Dediğiniz gibi, insanlık hemen her döneminde
“unutkanlık”tan muzdarip olduğundan hep benzer hataları tekrarlamış. Bunu kadim
kültürlerin anlatılarına, dini metinlere, geleneklere, kıssalara, masallara ve
benzer anlatılara bakınca rahatlıkla görüyoruz. Günümüzün sorunlarına
getirilmeye çalışılan muhtelif bilimsel ve teknolojik çözümler, bu kadim
deneyimi görmezden geldiğinde veya oradan faydalanmayı ihmal ettiğinde,
sunabildiği çözümler de sınırlı veya daha fazla problem yaratacak kadar yan
etkili olabiliyor. Biz farklı bir yaklaşım olarak bilimsel bulgularla kadim
deneyimlerimizi yan yana getirmeye çalıştık ve biyolojinin temelini oluşturan
evrimsel anlayışla da birlikte, yeni ve kapsayıcı bir açıklama çerçevesi
ürettik. Bu çerçeve herkesin hem anlayabileceği hem de uygulayabileceği
öneriler sunuyor ve bu öneriler, birey ve toplum sağlığı açısından çok faydalı
olabilecek sonuçlar vaadediyor. O nedenle bunları herkese duyurmamız
gerektiğini düşünüyoruz. Aslında insana dair tüm sorunlarımızın çözümünün
sadece bir bakış açısı değişimiyle mümkün hale gelebileceğini görüyor ve bu
bakış açısını da ısrarla anlatmaya devam ediyoruz. Orijinal yahut bizden başka
kimsenin bilmediği bir bakış açısı değil bu; belki çok insan biliyor; ama
modern yaşamın ezberleri izin vermediğinden hatırlayamıyor ve bu nedenle de hem
kendine hem de doğaya ve diğer insanlara zara vermekten kendini alıkoyamıyor.
Yıllar boyunca belli bir
konunun detaylarına yeterince kafa yorarsanız, bir aşamadan sonra konu ne kadar
çetrefilli olursa olsun, “karmaşıklığın içindeki sadeliği” fark etmeye
başlarsınız. Söz konusu olan insan ve insan toplulukları gibi en üst düzeyde
karmaşık bir sorun olsa dahi, insan zihninin böyle “çözüm örüntüleri” görebilme
kabiliyeti hemen her zaman bunu başarır. Sorunlarımız çok ve çeşitli gözükse de
aslında hepsinin bir kaç temel “yanlıştan” kaynaklandığını fark
edebiliyorsunuz. Sanırım İFA kuramını yazmama neden olan da böyle bir şey.
Tabii ki ben bir fizyolog, bir sinirbilim araştırmacısı ve bir biyolog olarak
bakıyor ve cevapları bu alanlardaki deneyimimle bulmaya gayret ediyorum. İşte
dışarıdan böyle “iddialı” gözükmem belki de yıllar boyunca benzer sorunlara
zaman harcayıp görece sade ve anlaşılır bir çözüm yolu olduğunu fark edince
bunu herkesle paylaşma isteğimden kaynaklanıyor. Bu çözümlerin temellerini 3
ciltlik İFA serisinde detaylarıyla ve anlaşılır bir şekilde aktarmaya gayret
ettim. Şimdiye kadar okuyan ve bana geri bildirim veren neredeyse herkes, “bunu
herkes okumalı, duymalı” mealinde cümlelerle dönüş yapıyor. Aynı fikirdeyim.
EĞİTİM İÇİN TASARLANMAMIŞ
Dünyada mevcut olan birçok eğitim sistemi insanların geleceğini
teminat altına almaya çalışıyor, ancak görüyoruz ki en iyi denilen
eğitim sistemleri dahi insan içindeki boşluğu gideremiyor.
Sizce burada eksik olan
ne?
Eğitim, sanayi devrimi ile
eş zamanlı olarak belli konularda bilgili veya uzman çalışanlar yetiştirme
amacına yönelik kurgulanmış ve bugün gittikçe çağ dışı kalmaya mahkum bir
sisteme dayanıyor. Maalesef başka bir alternatif de kolay kolay düşünemediğimiz
için aynı sistemi yenilemeye çalışmakla, restorasyon ve reformlarla vakit
kaybediyoruz. Eğitimin temel sorunu “insan için tasarlanmış olmaması”dır
aslında. Eğitim, güdülenmiş davranışlar, ezber bilgi kalıpları ve edinilmiş
refleks davranışlar yüklemeyi hedefleyen bir insan şekillendirme sürecidir. Bir
yapay zeka yazılımını böyle bir sistemle çok iyi geliştirebilir ve
ustalaştırabilirsiniz; ama insanın bilgi öğrenmek ve öğrendiklerini belirli
durumlarda uygulamak dışında çok farklı yetenekleri ve ihtiyaçları vardır. Her
insan farklı ve insan yaratıcılığı bireyler adedince çeşitlidir. Merkezi eğitim
sistemleri ise tüm öğrencilerin özünde “aynı şey” olduğuna dayanmak zorundadır.
Onları yaşlara, cinsiyetlere, ilgi alanlarına ve temel bilgi alanlarına göre
gruplandırarak belli bir yöne yönlendirmeye çalışır. Özellikle de günümüzün
çılgın bir hızda değişen dünyasında, gelecek 5-10 yıl içinde neler olacağını
bile öngöremezken, böyle bir yöntemle “geleceğe insan yetiştirdiğini” zannetmek
büyük bir yanılgıdır. Örgün eğitim, hayatın içindeki hacmi hızla küçültülmesi
gereken ve ağırlıklı olarak da deneyim ve sosyalleşmeye bağlı bir öğrenme
ortamına dönüşmesi gereken bir yapıdır. Covid-19 salgını sonrasında yaşadığımız
küresel eğitim krizinin böyle bir dönüşümü, ezber bozacak yeni denemeleri eski
duruma göre daha kolay hale getirebileceğini düşünüyorum. Yani eğitim açısından
bu dönem bence handikaptan çok fırsat barındırıyor; tabii eğer bunu
değerlendirmeye niyetimiz varsa…
Dünya teknolojik olarak bir
hayli mesafe kat etti ancak bunun aynı oranda insanların mutluluğuna, huzuruna
olumlu etkisinin olduğunu söylemek zor. Bu konuda neler
düşünüyorsunuz?
Az önce eğitim için
söylediklerimi teknoloji için de tekrarlayabilirim: Teknoloji aslında “insan
için” tasarlanmıyor. İddiası belki öyle ama insan için bir şey
tasarlayacaksanız, insanın ne olduğunu bilmeniz gerekir. Maalesef insanlık bir
bütün olarak ne olduğunu büyük oranda unutmuş durumda. O nedenle mesela, daha
rahat ve konforlu, daha hızlı, daha ucuz, daha marifetli teknolojilerin bize
iyi geleceğini düşünüyoruz ama öyle olmuyor. Rahat, konfor, ulaşım kolaylığı ve
hareketsizleşme, bizi hasta ediyor, yalnızlaştırıyor. Seçenek çokluğu zihnimizi
felç ediyor ama biz süreki yeni seçenekler üretmeden duramıyoruz. Bunların bize
neler yaptığı da malum zaten. Eğer insanı doğru bir biçimde anlamaya,
ihtiyaçlarını ve sınırlarını gerçekten fark etmeye başlarsak, işte o zaman
bilim ve teknoloji politikalarımızı baştan sonra gözden geçirmemiz gerekecek.
Bu günün teknolojisi temel amaç olarak insanın hayatını kolaylaştırmak için
değil, kar için üretilir. Amaç kar olunca insan ikinci plandadır ve maalesef
böyle bir sistem, insanın ihtiyaçlarından önce “zaaflarını” dikkate alır ve
kitleleri oradan avlayarak karını artırma yolunu kolaylıkla bulur. Bugün aynen
böyle bir döngü içinde bir uçuruma doğru yuvarlanıp gidiyoruz adeta. İFA işte
burada da bence çok önemli: Teknoloji geliştiren ve teknoloji politikalarına
yön verenlerin bence insanı bir de bu açıdan anlamaya gayret etmeleri,
geleceğimizi kurtarmak için çok önemli bir başlangıç noktası olabilir.
Yalnızca zihinlere yönelik değil, sağlık, yaşam, yönetim gibi çeşitli
konularda da eğitimler veriyorsunuz. Bu bir ticari kaygı mı yoksa insana yönelik bir bütünsel eğitim
faaliyeti mi? Neden eğitim alanlarını bu şekilde çeşitlendirdiniz?
Ticari “kaygı” ifadesini
tam anlayamadım ama insanların büyük işler yapabilmeleri için para kazanmaları
lazım; AçıkBeyin de zaten bir tarafıyla bir eğitim şirketi. Bu nedenle diğer
şirketler gibi ücretli eğitimler de veriyor. Fakat AçıkBeyin’in farkı şu:
Neredeyse tüm karını içerik üretmeye ve çeşitli sivil toplum girişimlerini
desteklemeye harcıyor. Bu nedenle bütünsel bir eğitim faaliyetini ticari olarak
da değerlendiriyoruz. Yapılan tüm yazılı ve görsel yayın içerikleri de bu
sayede ücretsiz mecralardan milyonlarca insana ulaştırılabiliyor. Eğitim
konularımızın çeşitliliği ise insanın çeşitliliği ile ilgili. AçıkBeyin’de
diğer eğitim kurumlarının verdiği eğitimleri pek bulamazsınız. Bizim
eğitimlerimiz İFA tabanlı yaşam eğitimleridir. Mesela “liderlik” başlığı bir
çok eğitim firmasının kataloğunda yer alır; ama AçıkBeyin’de aynı adlı bir
kitaba da konu olan “İnsan Odaklı Liderlik” uluslararası onaylı ve İFA tabanlı
bir liderlik modelidir ve temel insanı öz-becerileri geliştirme sürecine
odaklanır. Yani eğitimlerimizin aslında her biri, adına İFA dediğimiz kuramsal
çerçevenin farklı uygulamaları olarak nitelenebilir.
Çeşitlilik Varsa Yozlaşma Kaçınılmaz
Bilhassa son yıllarda
farklı eğitim metotları, kişisel metotlar, eğitim koçlukları ve benzeri şeyler
iyice artmış durumda. Bu ilgi geleneksel bilimin dışına da kayabiliyor. Özetle; ortada bir eğitim kaosu var. Bu konuda görüşleriniz nelerdir?
İnsanın olduğu yerde
çeşitlilik ve buna eşlik eden yozlaşma da kaçınılmazdır. Burada önemli olan,
iyi niyetli insanların bir araya gelerek doğruyu temsil etmekten vaz
geçmemeleridir. Dediğiniz gibi eğitim piyasası bir çok kötüye kullanım
örneğiyle dolu. Mesela koçluk dediğimiz meslek, bazı kötü uygulamaları
nedeniyle ismine şüpheyle yaklaşılan alanlardan birisi. Ben bu konuyu ilk
duyduğumda formel bir koçluk eğitimine sahip değildim fakat incelediğim zaman
koçluk (coaching) olarak bildiğimiz mesleğin sınırları son derece iyi çizilmiş
ve son derece faydalı bir uygulama olduğunu anladım. Kötü örneklerle bir konuyu
değerlendirip göz ardı etmek yerine doğrusunu öğrenmenin önemine inananan birisi
olarak bu konuyu da AçıkBeyin’in ana konularından birisi yapmaya karar verdim.
Mesela önümüzdeki dönemlerde sinirbilimsel yaklaşımla uluslararası
akreditasyonlu yeni bir koçluk okulu tasarlama yönünde çalışmalarımız bile var;
yani bu konuyu geliştirerek istifadeye sunmak istiyoruz. Faydalı bir modelin
sırf imajı kötü diye yitirilmesi benim içime pek sinmiyor.
Son olarak, bazı ilgi veya
eğitim alanlarının geleneksel bilim anlayışının dışına kaymasında bence bir
sorun yok. Esas sorun, bilimi bağlamından çıkartarak, insanlara bilim adı
altında temelsiz fikir ve ideolojilerin dayatılmasıdır. Bilim tek başına
dönüştürücü ve aydınlatıcı bilgi vermekten uzaktır; zira işi bu değildir.
Bilimsel bilgi ancak “yorumlanırsa” işe yarar ve yaşamda uygulanabilir bir deneyime
dönüşebilir. Ama bu yorumların makul olabilmesi için o yorumları yapan
insanların sadece bilimsel yeterliliğe değil, bir yaşamsal deneyime de sahip
olması gerekir. Bilimsel bir kaç terimi dini yahut yeni dalga bir takım havalı
terimlerle birleştirmek, gizemli bir hava vermek, maalesef tasavvuf gibi,
kuantum fiziği gibi alanları bağlamlarının çok dışında mesajlar için
araçsallaştırmak, geçici bir süre insanlara ün sağlayabiliyor. Bizim işimiz, bu
bilgi ve yorum kirlenmesinin arasında temiz ve güvenilir bir referans
olabilmek. Bunun kitabi bir ölçüsünü bulabileceğimizi düşünmüyorum. Zaman,
kimin daha faydalı ve dönüştürücü anlatılar üretebildiğini gösterecek en iyi
hakem olacaktır kanaatimce.
BEYİN VE ZİHİN EVRİMİ
Kısaca İFA‘ olan “İnsanın Fabrika Ayarları’ dediğiniz eserleriniz özü itibarıyla neyi anlatıyor? Bu eserleri okuyan okuyucunun
zihninde, iç dünyasında nasıl bir değişim söz konusu olabilir?
İFA, insanı, 3.5 milyar
yıllık canlılık tarihinin özel bir meyvesi olarak, beyin ve zihin evrimini
merkeze alan bir tanımlama çabasıdır. Bu tanımlama, binlerce bilimsel yayınla
desteklenen ve artık bilimsel ve mantıki anlamda neredeyse kesin olarak emin
olduğumuz bir takım gerçeklerin tek bir açıklayıcı çerçeve halinde
birleştirilmesinden oluşuyor. Bilim dünyasının yüz yılı aşkın süredir
biriktirdiği ve özellikle son bir kaç on yılda katlanarak artan çok sayıda
deney, gözlem, araştırma ve analiz sonuçlarının bir özeti olan İFA, aynı
zamanda bilimsel bilgilerimizi destekleyen kadim bilgeliğimizin ipuçları ile de
sınanarak seçilmiş iddialardan ve çözümlerden oluşuyor. Bu anlamda İFA, aslında
insanın ne olduğunu bütüncül olarak yeniden tanımlamayı ve tarif etmeyi
amaçlayan bir teorik çerçeve, yani teoridir. Modern medeniyetin içine doğmuş ve
neredeyse tamamen insan yapısı bir çevre ve kurallarla çevrelenmiş insanın
unuttuğu yahut unutmaya yüz tuttuğu beden ve zihin özelliklerini tekrar
hatırlatma ve bu sayede de hayatımızda yaşadığımız hemen hemen tüm temel
sorunların çözümlerine dair öneriler getirmeyi amaçlayan kapsayıcı bir izah
çabasıdır. Canlıların yapısı nesiller boyunca belirgin değişimlere uğrar;
evrimsel biyoloji bize bu değişimlerin mekanizmalarını açıklamaya yönelik
olarak çalışır. Bu alanın bize gösterdiği temel kurallardan birisi, canlıların
nesiller boyunca gösterdikleri değişimin çok yavaş bir süreç olduğu ve çoğu
zaman “milyon yıl” mertebelerinde ancak belirgin bazı değişimlerin ortaya
çıkabildiğidir. İnsan ise ilk halinden bu güne kadar en fazla 300 bin yıl gibi
bir süredir burada gibi görünüyor. Yani bedenen ve zihnen bize benzeyen
atalarımız, sadece 300 bin yıldır dünya üzerindeler. Fakat modern insanın bir
kaç yüzyıllık tarihi de düşünülünce, insan neslinin yaşadığı değişimler, kendi
çevresini değiştirme düzeyi inanılmaz bir hız ve değişkenlikle devam ediyor.
Yaşadığımız çevreyi inanılmaz bir hızda değiştiriyoruz ama temel biyolojik ve
psikolojik özelliklerimiz neredeyse yüzbinlerce yıldır aynı. İşte yeni
çevremizle bu kadim “ayarlarımız” arasındaki uyumsuzluklar, bugün neredeyse
bildiğimiz tüm sorun ve hastalıklarımızın temel kaynağı. Bu uyumsuzluğu
anladığımız zaman, kendimiz için “ayarlarımıza daha uygun” bir yaşam kurmanın
yollarını da kolaylıkla keşfetmeye başlıyacağız diye inanıyorum.
Dolayısıyla İFA öğretisini
inceleyen bir çok okurumda gördüğüm üzere, İFA teorisi kapsamındaki bilgiler,
gayet ikna edici bir şekilde yaşamımızda çeşitli değişiklikler yapmamız
gerektiğini bize gösteriyor. Bence en özel tarafı da şu: İFA’da öyle genel
geçer formül ve tarifler yok. Bunun yerine İFA bizi, kendimizi anlamak için bir
zihinsel mesaiye davet ediyor ve çözüm yollarını kendimiz keşfedelim diye
cesaret vermeyi amaçlıyor.
Son sorumu da koronavirüs
ile ilgili sormak isterim: Virüslerle insanın düşüncesi, daha doğrusu yaşam biçimi arasında bağ
kurulmakta ve virüsleri kendi elimizle var ediyoruz denmekte. Siz bu yaşanan
pandemiyle ilgili neler düşünüyorsunuz?
Yaşadığımız bu pandemi süreci kesinlikle çok özel bir
dönem. Benim açımdan İFA’da anlatmaya çalıştığım hemen her şeyin bire bir
uygulamalı olarak gözlemlenebileceği ve oradan alacağımız ipuçlarını
hayatlarımıza çok daha belirgin bir şekilde uygulayabilmemize imkan veren bir
dönemdeyiz. Öncelikle aslında oldukça basit bir virüs enfeksiyonu nedeniyle tüm
dünyada insanlığın durma noktasına gelmesi gerçekten çok garip. Böyle bir
durumu hiç kimse ön görememişti. Bunun nedenlerine baktığımızda ve neden
tabiattaki diğer canlıların böyle bir kriz yaşamadığı gerçeğiyle bir
karşılaştırma yaptığımızda, Covid-19’un insanlık üzerine bu derece derin
etkiler yapmasının büyük oranda insanlığın seçtiği yaşam tarzıyla ilgili
olduğunu fark ediyoruz. Sıkışık şehirlerde milyonlarca bireyin birlikte
yaşamaya çalıştığı, en temel ihtiyaçlarımız için bile hiç tanımadığımız
bambaşka insanlara pek uzun ve masraflı tedarik zincirleriyle bağımlı olduğumuz,
sağlığımızı hastanelere ve ilaçlara endekslediğimiz, en temel üretim ve hayatı
idame becerileri açısından derinlemesine cahilleştiğimiz, günlük rutinlerimize
neredeyse komada bir hasta gibi bilinçsizce gömülüp bilinç dışı bir yaşama
kapıldığımız bir vasatta, Covid-19 bizi tabiri caizse darmadağın etti. Bu
enfeksiyon aslında insanın bağışıklık sisteminden çok tercih ettiği medeniyet
sistemini çökertti. Eğitim, sanayi, ekonomi, beslenme, sağlık ve diğer tüm
alanlar son derece beklenmedik bir derinlikte etkilendi. O kadar ki, bugün bu
enfeksiyon yeryüzünden silinse bile bizde köklü bir değişime ve ayılmaya sebep
oldu diye düşünüyorum. Elbette bundan sonra bir ütopya veya aydınlanma bekliyor
değilim; ama böyle bir deneyim, umuyorum hem bireysel hem de toplumsal olarak
insanların yaşam tarzlarını bir kez daha gözden geçirmesine vesile olsun.
Semiha Kavak
YENİ ŞAFAK PAZAR
https://www.yenisafak.com/hayat/egitimdeki-handikapi-firsata-cevirmeliyiz-3590347
